کنترل استرس کودکان در دندانپزشکی یک امر طبیعیست چرا که ترس به عنوان یک ری اکشن طبیعی، می تواند در بزرگسالان با کسب مهارتهای لازم به خوبی مدیریت شود، ولی در مورد بچه ها این عکس العمل می تواند در بعضی شرایط غیر قابل کنترل و آزار دهنده باشد. یک از مواردی که معمولا همه کودکان در آن دچار ترس و دلهره می شوند، حضور در مطب ها و کلینیک های دندانپزشکی است.
با توجه به این که معمولا کودکان بعد از سه سالگی به خاطر پوسیدگی دندان باید به دندانپزشک مراجعه نمایند، امتناع کودکان از حضور در دندان پزشکی به عنوان یک چالش بزرگ بسیاری از خانواده ها را درگیر می کند. البته شاید بالاخره به خاطر درد دندان؛ کودک مجبور به حضور در دندان پزشکی شود، ولی ترس و اضطراب کودک که معمولا عدم همکاری او را به همراه خواهد داشت، شرایط را سخت کرده و روند درمان را کند و طولانی خواهد ساخت.
دلایل ترس از دندانپزشکی
به طور کلی کودکانی که از دندانپزشکی می ترسند، نه تنها درد بیشتری را تحمل می کنند، بلکه رفتارهای عجیب تری هم از خود نشان می دهند. ترس کودک از دندانپزشکی می تواند کم یا زیاد باشد. بنابراین اگر کودکتان برای حضور در دندان پزشکی بهانه تراشی می کند و شما به عنوان والدین می دانید که ترس او در حد ترس طبیعی و نرمال است، می توانید با اقدامات موثر مانند صحبت کردن و توضیح کلی از کارهایی که قرار است در مطب انجام شود؛ به او این اطمینان را بدهید که شرایط در مطب بسیار خوب و مناسب می باشد.
ولی اگر این ترس در حدی است که کودک به هیچ وجه همکاری نکرده و از حضور در مطب امتناع می کند، باید حتما تلاش کنید تا ریشه های ترس را شناخته و با استفاده از روش های متنوع و مناسب؛ شرایط را برای حضور کودک مهیا سازید. زیرا عدم حضور کودک در مطب می تواند باعث پیشرفت پوسیدگی و عارضه های بیشتری شود که مراحل درمان را پیچیده و سخت می سازد.
برخی از دلایل ترس کودکان از دندان پزشکی به شرح ذیل می باشد:
ناشناخته بودن محیط مطب
تقریبا همه دندانپزشکان کودک که به درمان دندان کودکان می پردازند، معترفند که ترس کودک معمولا در اولین ویزیت بسیار زیاد است. حضور در مطب و شنیدن سرو صداهایی که از اتاق درمان به گوش می رسد، می تواند برای بچه ها که معمولا از خلاقیت و قوه تخیل فوق العاده بالایی برخوردارند، تداعی کننده یک جای مرموز و ترسناک باشد، خصوصا اگر این صداها با صدای جیغ و فریاد کودک تحت درمان همراه باشد.
به همین خاطر نقش رفتاری دندانپزشک اطفال در این بین بسیار مهم تر از تخصص اوست. زیرا اگر بتواند اضطراب و نگرانی کودک را با مهارت مدیریت نماید، به راحتی می تواند مراحل درمان کودک را تکمیل نماید.
عوامل خانوادگی
در برخی از خانواده ها، والدین با تعریف تجربه های تلخ دندانپزشکی، ذهنیت کودکی که هیچ پیش زمینه ای نسبت به دندان پزشکی ندارد را خراب می کنند. ترساندن کودک از آمپول نیز یکی دیگر از روش های متداول خانواده هاست که باعث ایجاد دلهره و استرس در کودک می شود.
ترس کودک از دندان پزشکی را می توان با استفاده از تکنیک هایی کم کرد و یا با رعایت مواردی تا حد زیادی کنترل کرد. معمولا دندان پزشکان از تکنیک های متفاوتی مانند ریلکسیشن، پرت کردن حواس، بی حسی نسبت به درد و تمرین بر روی رفتارها برای کنترل ترس و اضطراب کودکان استفاده می کنند. برخی از این روش های متداول و تاثیرگذار به شرح ذیل می باشند:
تکنیک های کنترل استرس کودکان در دندانپزشکی
محیط جذاب و آرامش بخش
یکی از مهم ترین روش های مورد استفاده در دندان پزشکی، طراحی محیط با استفاده از پوسترها و تابلوهایی با شخصیت های کارتونی مورد علاقه بچه هاست. ایجاد سرگرمی در اتاق انتظار و استفاده از سرگرمی های مورد علاقه آنها می تواند فضا را برای کودک جذاب و دوست داشتنی سازد. البته لازم ااست اتاق انتظار کودک از اتاق درمان جدا باشد، تا کودک در فضایی کاملا جداگانه سرگرم شود و صداهای دستگاه اتاق دندانپزشکی باعث ترس و آزار کودک نشود.
به همین دلیل پیشنهاد میشود که کودکانتان را به مراکز دندانپزشکی مخصوص کودکان ببرید.
مطب دکتر سحر سیاح پور
- تماشای کارتون و یا گوش دادن به موسیقی
یکی از متداول ترین و موثرترین روش های کاهش استرس کودکان در دندانپزشکی، پرت کردن حواس کودکان است که معمولا به روش های مختلف صورت می گیرد. دو روش گوش دادن به موسیقی و تماشای کارتون از رایج ترین تکنیک های مورد استفاده دندانپزشکان در این زمینه می باشد.
البته استفاده از تکنیک صوتی – تصویری بسیار تاثیر گذار تر از تکنیک صوتی می باشد، زیرا تماشای کارتون به عنوان یکی از سرگرمی های مورد علاقه کودکان، می تواند استرس و اضطراب کودکان را کم کند. بر اساس یک مطالعه که در کلینیک دندانپزشکی کالج سلطنتی دانشگاه ملک سعود در عربستان صورت گرفته: کودکانی که در زمان درمان به تماشای کارتون مشغولند، معمولا درد کمتری را احساس کرده و بهتر با دندان پزشک خود همکاری می کنند.
- عدم بازگویی تجربیات دندان پزشکی برای کودک
با توجه به این که مراحل درمان دندان، یک کار تخصصی است قویا توصیه می شود کار را به کاردان سپرده و بگذارید، دندانپزشک کودکان مراحل درمان را برای او توضیح دهد. زیرا معمولا دندان پزشکان کودک با تعریف داستان و شخصیت پردازی های فانتزی سعی می کنند، با زبان کودکانه و قابل فهم به او توضیح دهند که چگونه دندان پوسیده آنها درمان خواهد شد. این تکنیک نه تنها اثربخشی بهتری داشته بلکه اعتماد کودک را جلب کرده و اضطراب او را کاهش می دهد.
- حضور والدین در اتاق درمان
نقش والدین به عنوان افرادی که با کودک ارتباط مستقیم و تنگاتنگی دارد، بسیار مهم است. زیرا برای برخی از کودکان صرفنظر از ترس های دندان پزشکی، ترس از جدایی و تنها ماندن در اتاق درمان نیز آزار دهنده است. به همین خاطر حضور والدین خصوصا برای کودکانی که اضطراب از جدایی دارند، یک روش هوشمندانه است که می تواند تا حد زیادی فضای اتاق را برای کودک آرامش بخش سازد و مسیر برقراری ارتباط تعاملی بین دندانپزشک و کودک را هموار سازد.
حتی در بعضی موارد شاید دندان پزشک مجبور به ترمیم دندان کودک در آغوش پدر یا مادر شود. البته در چنین شرایطی واقعا لازم است والدین عزیز در این اتاق اختیار عمل را به دندانپزشک سپرده و در مورد مراحل درمان و نحوه اجرای آن توضیح ندهند.
- سخن گفتن با کودک
ترس از دندان پزشکی در بعضی موارد می تواند به خاطر ناشناخته بودن مراحل درمان باشد، زیرا کودکان به خاطر تجربه کم، در بیشتر موارد به صورت غریزی از چیزها و مکان های ناشناخته اجتناب می کنند، زیرا ناشناخته بودن می تواند برای آنها یک عامل بزرگ برای بروز نگرانی و اضطراب باشد که این ترس خود را بیشتر به صورت لج بازی و اجتناب از حضور در مکان بروز می دهد. بنابراین صحبت کردن با کودک و برقراری ارتباط یکی از بهترین راه های کاهش استرس در کودکان می باشد.
توضیح شرایط و معرفی محیط به کودک، حس اطمینان و آرامش می بخشد. زیرا وقتی کودک بداند که قرار است چه اتفاقی برایش بیفتد و در تمام این مراحل یک پزشک باتجربه و کاربلد از او محافظت کرده و او را از دست مشکلاتی مانند درد دندان و خرابی آن راحت می سازد، با پذیرش شرایط؛ ناخودآگاه احساس ارامش کرده و همکاری بیشتری با دندان پزشک می کند. به طور کلی هر چقدر این ارتباط قوی تر باشد؛ استرس کودکان کاهش یافته و کودک به آرامش بیشتری می رسد.
- معاینات دوره ای دندان های کودکان
یکی از بهترین روش های کاهش استرس کودکان، حضور دوره ای در مطب دندان پزشکی برای چکاپ های روتین می باشد که به صورت غیر مستقیم به کودک آموزش می دهد که دندان پزشکی به عنوان یک بخش مهم برای سلامتی نه تنها ترس ندارد بلکه در صورتی که پوسیدگی یا مشکل دندان در مراحل اولیه تشخیص داده شود، مراحل درمان بسیار کوتاه و بی دردسر می باشد.
به همین خاطر توصیه می گردد؛ قبل از آن که دندان کودک خراب شود و شما مجبور باشید کودک دلبندتان را به خاطر درد یا ناراحتی دندان و لثه به دندان پزشکی برسانید، حتما برای چکاب و برقرای ارتباط با دندان پزشک هر سه ماه یکبار به مطب بروید. زیرا تجربه ثابت کرده کودکانی که در جلسه اول حضور در مطب، خدمات درمانی دریافت می کنند، ترس و اضطراب بیشتری تجربه می کنند.
با وجود همه راهکارها و تکنیک های استفاده شده از سوی خانواده ها و دندانپزشکان، باز هم کودکانی هستند که به هیچ وجه حاضر به همکاری نبوده و از همان لحظات اولیه حضور در مطب با پرخاشگری و جیغ و داد، دندانپزشک را کلافه کرده و مراحل درمان را متوقف می سازند.
در چنین شرایط خاصی، راهکارهای اضطراری و فوق العاده ای وجود دارند که تنها در صورت تجویز دندانپزشک قابل اجرا می باشد:
کنترل استرس کودکان در دندانپزشکی توسط پزشک
استفاده از آرام بخش خوراکی
در شرایطی که کودک به هیچ وجه همکاری نکرده و حتی اجازه ترمیم دندان را نمی دهد، دندان پزشک می تواند با هدف کم کردن استرس و اضطراب کودک، بر اساس وزن و شرایط کودک به او داروی آرام بخش بدهد. این روش به عنوان یکی از کم عارضه ترین روش های بی حسی اگر با دوز کنترل شده و زیر نظر دندان پزشک متخصص باشد، خطری ندارد.
استفاده از آرام بخش عمیق
در این روش کودک به وسیله متخصص بیهوشی از طریق تزریق در رگ به طور کامل به خواب رفته، اما تمامی علائم حیاتی مانند تنفس و بلعیدن آب دهان توسط خود کودک صورت می پذیرد. این روش مدت زمان مداوای بیشتری نسبت به آرام بخش خوراکی در اختیار دندانپزشک قرار می دهد و او می تواند خدمات بیشتری را انجام دهد.
بیهوشی کودک
بیهوشی به عنوان یکی از شیوه های کنترل ترس در کودکان، معمولا برای کودکانی استفاده می شود که به هیچ وجه با دندانپزشک همکاری نکرده و احتیاج به کشیدن دندان و یا عصب کشی دارند. این روش معمولا برای کودکانی که دچار معلولیت ذهنی و جسمی هستند و شرایط را درک نمی کنند نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
در این روش با استفاده از داروهای آرامش بخش یا بیهوشی تلاش می کنند تا هم دندانپزشک به راحتی کار خود را انجام دهد و هم کودک بدون تجربه ناخوشایند، مراحل درمان را دریافت کند. البته این شیوه برای همه کودکان توصیه نمی گردد؛ و کودکانی که دچار بیماری زمینه ای هستند و یا از داروهای خاص استفاده می کنند، نباید از این روش استفاده کنند.
گفتنی است که بیهوشی کودک به خاطر ترس از دندانپزشکی ریسک زیادی دارد و معمولا توصیه نمی گردد. ولی اگر مجبور به این کار هستید، باید حتما از سوی دندان پزشک متخصص توصیه شود و بیهوشی کودک باید تحت نظارت پزشک معالج و توسط تکنسین بیهوش انجام شود.
در هر صورت پیشنهاد می شود حتما سعی کنید با چکاپ های دوره ای و حضور هر سه ماه یکبار در مطب، فضای کلینیک دندان پزشکی را برای کودک آرامش بخش جلوه دهید و با ایجاد حس امنیت، او را به مراقبت از دندان تشویق نمایید تا مجبور نباشید از راهکارهای اضطراری استفاده کنید.
بدون نظر